HOE ZIEDE DÈ VUROE

In deeze tèèd is wè satiere en wèlkoome vèrlichting vur oew gemoedsrust èn humeur.

Vur de nôodegen ònzin èn verwarring is zôogenòmd nuusbuuroo De Speld vur mèn en  ötkomst. De meense die hieraachter zitte slingeren èlleken dag absurt nuuws et internèt op.

En vurbild: “Plaatsing spieraal verschrikkelijk pijnlijk maar gelukkig geen enkele man slachtoffer”

Òf wè dòchte van: “Ontgoochelde Poetin beseft dat een mailtje aan Google Maps had voldaan”

Nòg intje dan om de absurdietèèt van De Speld te begrèèpe: “Trump legt sancties op aan astroïde die in 2032 Aarde dreigt te raken”

Dè vèènek ammòl hil grappeg. Dankbaar dètter zèn die zoveul kwats kunne verzinne gieber ik de wèèreldse spanning van me aaf.

Dus toen ik heurde dè Trump zeej dè hij de Gazastrook zo veraanderen in en Riviera de Gaza waor Saint-Tropez en puntje òn kos zèùge dòchtek dèttet van De Speld afkwaam.  

De Deenen hèbbe gin Speld nôodeg. Die slòn trug meej humòr in antwoord op al dieje kwats die dè ooranje mènneke òn den aandere kaant van de plaas ötslao. Vendaog heurden ik op de raadiejoo dè de Deenen en petiesie zèn gestart om Californië te kôope. Èn om dan gelèèk Disneyland Los Angeles om te dôope tòt et Hans Christaan Andersen park. Ik laag nòg in menen iepert èn roldener bekaant èùt van de laach.

Dè kunde heelaas nie zègge van Trump èn konsòrte. Want hoe ziede dè vuroe, duuzende Palestijnen laote vertrèkke? Melania as en sort Mozes veurop laote gaon in en omgekeerde èksoodus richting Egypte? Òf Musk verkleed as enen bònte flèùtspeuler, gelèèk de Rattenvanger van Hamelen, die alle kènder meejnimt? Nèè sommegte dinger moete nie vuroe wille zien. Melania heej allêeneg mar hakken dus die straand meepesaant int zaand èn Musk moet irst òn de stèkker aanders mesjeertie nie. Trump moet absurt nuus gewoon òn De Speld ooverlaote.

“Trump wil nieuwe Prins Carnaval van Kruikenstad worden” meej ondertietel:

“Ik zèè de grotsten appetjoek dieter bestao”.  

Ziedet vuroe?

Daniëlle Sebregts

Feebrewaarie 2025

ENEN BULT OP OEWE KÒP

Vurrege keer hammet oover en böltje. Naa oover enen bult. Tweej verschaajene dinger mar tòch ok wir nie. Ik hèb menèège ôot enen bult gegeeten òn enen bèùl friet. Doe mar ene grôoten hak nòg gezeej. Meej masjenèès derbè. Godzijdank hak menèège nòg weeten in te haawe want et liefst hakker stoof bè gewild mar dè han ze nie. Dè krèède agge honger hèt èn oew ôoge zèn grotter dan oe maog.

Meschient assek me diejen dag enen bult ha gewèèrkt dèk dan hil die petat friet zôo nòr binnen ha gestouwt èn er dan nòg en krekèt der achterheene. Agge bèùte zèèt gewist òf veul hèt moeten doen dan willet nògalles lukken om oewe riem te laote knappe. Ötbèùke meej de riem op de freethaok.

Mar agge jong zèèt ok. Dan kunde giegantiese hoeveulheeje voer nòr binne wèèreke. Mèn kolleega Wim ha tweej jonges van virtien èn zistien. “Ze kòsseme en vermoogen òn brôod èn sjèl” waar en ötspraok van hum. Èn naa ik zèlf tweej kènder hèb begrêep ik Wim himmòl. Et mòkt ok nie èùt òft jonges òf mèskes zèn. Die van mèn doen nie vur mekaare onder èn kunnen eete as bôotwèèrekers.

Dè hèbbeze van hullieje paa, nie van mèn. Dè snapte wèl. Hij ha gin moejte gehad meej diejen bèùl friet, meej stoof, meej masjenèès èn en ôopen bêen plus en goelasjkrekèt.  ‘Mòkt nie èùt, ast mar veul èn vèt is’. Èèrg hè mar et kan nòg èèreger.

Witte wè bè ons den ötspraok is agge veul gegeete hèt?  `Goed gegeete: bulten op mene kòp!`

Daniëlle Sebregts

ENEN BÈÙL

Vruuger kokte ons moeder nie op zondag. Dè hasse dan de hille week al gedaon èn êenen dag in de week disset nie. Èn ons moeder kan verèkkes goed kooken, begrèpt me nie verkeerd, mar veur ons kènder waar diejen zondag speesjaol. Irst ginge we nòr ons ooma in de Vreedeman de Vries. Omdèmme vruuger ginne tilleviesie han waare we daor meej hil veul meense. De höskaomer pèùlden èùt meej al die ôoms èn taantes. Et koffiezètapparaot mòkte ooveruuren. Vur ons klèèn spul wasser en bèùl sjips. Dan moeste rap zèn Barend, want ik bedoel dètter êenen bèùl waar vur vèftien jong.

Nò en tèdje verplòtste we ons nòr de straot der nèffe. De Lieven de Key. Daor wonde oopa èn ooma van moeders kaant. Daor kosse we wèl op ene stoel zitten. Plòts zat want die han vruuger nie gelöstert nòr de pastoor. Meej de meededêeling “wij maoke gin bommevlêes” ha onzen oopa in den ològ de vurdeur dichtgegôojd toen de pastoor verhaol kwaam haole waorom dètter nòg gin kiendjes waare. We waare daor meej vèèf klèènkènder, tweej ôoms èn tweej taantes èn leerde jookeren òn de grôote tòffel. Ons ooma mòkte bitterballe èn soep. Bòrdje op schôot bè Studio Spòrt.

Mar dan krêege wij de opdraacht nòr den hoek van de straot te gaon. Om de bisten bèùl te gòn haole diege mar kost bedènken. Enen hille grôoten bèùl friet. Bè Van de Made schèpte ze die tòt òn de raand vol om te zörgen dè we niks te kòrt zon hèbbe. Meej dan ok nòg enen bèùl derooverheene zo dèmme niks kwèèt kosse raoke onderweege.  Meej ene flinke klòdder majenèèze smikkelde we zo den aovend in.

Die zondaoge vruuger mòkte nie allêeneg ons moeder blij.

Daniëlle Sebregts

EN GOEJ HART

Toen ik nòg en klèèn mèske waar kwaam ik hil gèère bè ons oopaa èn oomaa.

Dè waaren de aawlui van ons mam èn we zaaten daor bekaant iedere middag. Onzen oopaa hielp dieje meens van stòffenhandel Driessen öt de Kèùperstraot en bietje èn zo vieler nògalles en koeponneke aaf. Zoomaa èn ons mam gingen dan aachter et naojmesjien zitten èn hup daor han mèn zus èn ik wir en rökske. In die jaore waar et ginne vètpòt bè ons, mar daor koste gij niks van zien zo schôon as dèmmer bè liepe. Iederen dag kosse we wè aanders ontrèkke. Èn dèmme wèèneg han dè wies ik tònnie. Vur mèn gevuul waar mènne wèèreld vol. Hil vol meej òndaacht. Èn dè kwaam nie in de liste plòts dur die tweej fèèn meense öt de Lieven de Keijstraat.

Want swèlsonze garderaobe wier ötgebraajd, hield onzen oopaa ons beezeg. Irst han we al ene kwatta gekreege, dan limmenaade. Meej aaw brôod in enen bèùl kuijerde wenòr et Wilhelminapark. Intjes voejere. Tilleviesie han we allêeneg op woensdagmiddag, daandere daoge spulde we meej onzen oopaa. Hij vroeg òf we envertèlselke wilden heure, naam ons op schôot èn verzon dan zèlf en verhaol. Etèndegde aatij meej enen olliefaant èn en grôote snèùt. Die blies et vertèlselkeèùt. Òf hij naam ons meej nòr et schòp. Van en klèèn vierkaant blökske hout mòkten ie en hil klèèn tilleviesieke vur ons. Zo grôot as oew haand. Daormoeste wèl wè fantezie vur hèbbe. Meej en haandboor mòkten ie götjes òn de linkerkaant èn dè waaren dan de knöpkes waormeej ge de zènders kost kieze. Et bild wier derop getêekend. Vèdders moestet meej oew èège verbildingsvermoogen doen.

Naa dèk dees zôo opschrèèf dènk ik dè dieje meens nòg en goej kondiesie moes hèbbe gehad. Want in hil diejen riedel zaat ok nògges hop-paardje-hop. We zulle tòch ok wèl hèbbe zitte kleuren òf meej mekaare hèbbe gespuld mar vur mèn gevuul hielde wij onzen oopaa goed beezeg èn hij ons.

Soms vatten ie en kwartje ötzenen tès. Aaltij meej de woorde “tis nie veul mar et komt öt en goej hart”.Noemtet mar niks. Den hille middag onder de pannen èn nòg gèld toe ôok. En goej hart zeeker. Tweej goej, vur aaltij in mèn hart.

Daniëlle Sebregts

WOKE / WOOK

Dees is en laasteg onderwèèrep. Ik moesset irst opzuuke wè dèt èègelek betêekent.

Wook wier gebrökt dur zwarte Amerikanen.

Ôot waaret en wòrschaawing vur asser gediskriemieneert wier. Zôo van: paast op ge lopt hier gevaor! Blèft wook zeeje ze dan teege mekaare.

Tis nògal wè as gij moet ötkèèke òffer nie iemes in de buurt is die oe te kòrt wil doen òf èèrger. Dès nôot goed te praote wie dègge ok zèèt.

Zôo beschaawt wilde nôot nie wook zèn want dan staode gij in de allèrte moodes. Ge moet ötkèèke.

Tis en laasteg onderwèèrep want aandere meense zèn dè woord laoter ok gòn gebrèùke. Èn dan krèdde en hil aander gevuul bè dè woord. Ge kunt naa ok as witte meens wook zèèn. Nie omdèsse die zôoas die vruugere Amerikanen moete ötkèèke mar ze mèène te weete wè diskriemieneerent is èn wè nie. Hullie zien et èn dörem zèn ze wook.

Zôo beschaawt ist kaaj schôon om wook te zèèn. Goej meense zèn wook zudde zôo dènke.

Mar naa koomet: Ik vèèn van menèège dèk en goej meens zèè. Mar ik hou van Siendereklaos meej zwarte Piet. Ginne veeg mar zwart meej alles derop èn deraon.  Meej den Karnaval vèèn ikket schôon om meense ötgedòst te zien hoe dèsse mar wille. As Chinees, Indiaan of lillek wèèf. Mökt nie èùt. Mar dès ammòl nie wook. Nèè. Meense die wook zèn bekèèken et aanders.

Gij dènkt naa dès menne kaans ik gao as Indiaan. Schôon meej die streepe op men gezicht èn en steevege tôoj op mene kòp. Meej wè faantesie gallopeerde gij oover de prèèrie aagter enen buffel òn. Geluk waar nôot zo simpel. Himmel fout. Zon maawörgel wit jou te vertèlle dègge dörmeej en stam gienderwèèd in de zèèk zet. Zonne tooj is bekaant heileg dè meude gij nie opzette nie. Hullie weete jou te vertèlle wè dè die meense daor vuule. Gij wilt drie daoge bier èn en

aander zèn èn hullie zègge jou dègge ene lompen boer zèèt.

Oover zwarte Piet hoevek niks öt te lègge, dè lopt zo hôog op dè meense gòn dimmenstreeren tussen

en strêûp kènder èn aandere die meense dan wir stòn öt te schèène.

Et hòlt nie et biste in ons nòr boove zak mar zègge. Ge dènkt ik heur bè de goej, vertèlt en aander jou

dègge et fout ziet. Dan gòn de hakken int zaand èn zèède ötgepròt.

Kweetnie hoe dèmme hier öt zulle koome meej mekaare.

Mar de miste meense zèn goej meensen èn meense van goeje wil zonder kaoj bedoeling.

En bietje geeven èn neeme, et hoeft gin laasteg onderwèèrep te zèn.

Daniëlle Sebregts

ONZEN OOPAA ZEEJ AALTIJ

Vurrege mònd hamme ene femieliemiddag èn toeval òf nie mar daor wier gevraoge òf dèmme nòg wiesse wè onzen oopaa èn zoomaa vur ötspraoke han. Teegeltjesötspraoke òf wèèsheeje. Dè wèès kannek nie gelèèk zègge mar ok nie gelèèk òffet sewèèle wèl op en teegeltje zo kunne. Mar ik zaller en paor meej jullie dêele diege kunt gebrèùke, zôo van de geborte tòt ònt graf.

Ge zieter nòg goed èùt, zôo opt irste ôog. Kèkt daor komde meej binne agge ene vrijer zuukt. Èn zörregt dègge der goed ötziet want: De kòp moet de kont verkôope. Willet nònnie gelèèk lukke, gift dè ok himmel niks, ieder pruufke heej en smòkske. Agger mar vur zörregt dègger nie ötziet assene Schabbenak. Kèk tòch is, wènne Poelepetaot! Klinkt ok nie hil èèrg poosetief lèkt mèn zôo.

Mar jè, dan hèdde hum òf heur te pakken èn dan komder meej tèùs. Dan kunde lògjes dur de grond zakken as oewe vadder zeej: “leej jullieje vadder nòg aaltij nèffe jullie moeder in bèd?” “Ja meneer”, zeej de verkeering dan. “Dan gaose es gaa wakker maoke!”

Onzen oopaa waar verschrikkelek frêet op zen èlf jong. Zôo zèètie aaltij: Mènne rèèkdom lòpt op straot. Op aandere memènte naamie diezèlfde jong in de zèèk: Wòchtend meej de fiets vur de spoorwègoovergang liet onzen oopaa en scheet èn zeej dan richting zen dòchters: “Nou dames, agge zôo in mènne koffie blaost, dan gift mèn em mar wèèrm!” Waorop Reen teege Josee zeej: “Kènde gè dieje meens?” Òn tòffel moesse al die kènder int gerêel gehaawe wòrre. Hil suptiel: “Haawt ammel oewe meulen èn vul et gat onder oew neus!” Zeeker òk hil gaastvrij: Luste gullie nòg kòffie, aanders neuk ik em in de gotstêen! Goeje raod gaafie ok. Agge oew verzoopen dubbeltje trug wilt, zudde meej de kastelijnsdòchter moete trouwe!

Ok onze paa konner wè van. Gezèlleg opt terras kwaamer enen oober aon meej kòffie èn ge moest hêel diep in die tas kèèke om de kòffie te vèène. “Zèèder sewèèle meej gevalle?” Pardon meneer? We waren in Den Haag èn dieje meens wies nie wèttie fout ha gedaon.

Mar èfkes trug nòr onzen oopaa. Zoomaa liet en scheet in bèd èn onzen oopaa zeej: “Waor moete zo vruug al meej oewen autoo nòr toe?” Dèsse tòch zovvel kiendjes hèbbe gemòkt. Daor blèkt en fielesefie aachter te zitte. Nummer zeuve waar gebooren èn ons oomaa zeej: “Naa ist wèl genoeg hè pa!?” “Nèè”, zeetie, “onderaon zitten de schonste!”

Waormeej den ötspraok van ons oomaa klòpte: “Et draajt om den dèùt èn de flèùt”.

Daniëlle Sebregts

HOE SCHRÈÈFDE DÈ?

Naa dees is naa ècht en onderwèèrp vur mèn.

Want dè is mèn grotste vraog tèllekes: hoe schrèèfde dè naa?

Agge klèèn zèèt dan zitter nònie meej. Ge pròt oew aaweluij nao èn ge löstert nòr de vertèsselkes van oewen oopaa. Nèè et komt agge nòr de baasesschôol gaot. Dan blèkt dè wè gij aaltij dòcht dè Neederlaands waar dèt nèt wè aanders leej.

De mister leert oe boom, roos, vis. Ôh? Ik zaag dur de bôome de rôoze niemer. Mar dès dan gin prebleem mir, want zôo meude nie praote want dès òrdienèèr. Dus dan hoefdet ok nie te schrèève nie. Naa dè schilt. Ik wies traawes nie dè onze vadder èn ons moeder òrdienèèr waare. Wèl en kaajsjiek woord vur simpele meense, dè wèl dè. Kos ik ons grut vertèlle dè ok zij van ene sjieke tak afkwaam. Wie ha dè ôot gedòcht? Mar ik dwaol aaf.

Goed beschouwd hoefde ik niemer te prakkezeere òf et enen appelsien òf appelesien waar. Ik leerde keureg Nederlands. Mar toen op enen dag vroeg mèn nichtje vur dere verjòrdag enen aajpòt. Enen aajpòt? Nòg nôot van geheurd. Wij laote ons aajer aaltij int duske zitte. Toenk eroover nòdòcht vonket ok wèl aoreg èègelek. Want aandere meense praote aa-beej-èn, die weete himmel nie dè en kiep aajer leej. Wasset dan en pòt waoroover ge kost aaje? Mar ge snapet al et waar en I-pod waor ge duuzende uure meziek op kunt zètte. Èn dès verwarrend vendaog den dag meej al die Èngelse woorden derbè. Dè maag dan wèl. Hoe doede dè bevobbeld meej zjin? Ge schrèèft gin. Mar dan krèède gin zjin, èn ge wilt wèl zjin. Ene zjin tonnek ast kan èn nie gin tonnek. Want dè slao himmel nèèreges op. Zègge wè ge nie wilt, daor heej zonnen oober wèèneg aon. Mistes ist òk nog êene van beute, zonne stuudènt van den uunievèrsietèèt èn die zèn verrèkkes slim mar dan begrèptie oe nie. Moete òn de wèèn òf koola aanders kunde op en gegeeve memènt niemer spierse. Nèè et wòrt rap tèèd dè de kènder op de baasesschôol in deren èège taol leere schrèève. Dan hak zèlf ok nie zon moejte gehad meej dees stukske. Want mènne Word heej ginne Tilbörgse spèllingskontroole.  

Fèèn daorom dees atteljee. Komt mar meej oew rôoj pèn. Et zal meej den tèèd wèl beeter wòrre.

Daniëlle Sebregts